
Sarrera
Barazkien balio-bizitza luzatzeko, hainbat tratamendu teknologiko erabil daitezke, eta, haietatik, landare-deribatuak lortzen dira. Produktu horiek hainbat formatutan daude merkatuan, eta, oro har, lehen gamako, bigarren gamako, hirugarren gamako, laugarren gamako eta bosgarren gamako produktuetan sailkatzen dira.
Lehen gamako produktuen artean, barazki freskoez gain, badira metodo tradizionalen bidez kontserbatutako beste batzuk ere, hala nola deshidratazioa, gazitzea, hartzidura... Horrela, barazki deshidratatuak edo lehortuak, ozpinetakoak eta hartzituak lor daitezke.
Barazki lehortuak dira beren eraketa-uraren zati bat kendu zaienak. Prozesuak hainbat fase ditu. Lehenengo garbitu, zuritu eta nahi ez diren zatiak kendu. Ondoren, xerratan edo kubotan moztu, galdarraztatu bertan dauden entzimak inaktibatzeko eta lehortu egiten dira. 55 eta 60 ºC arteko tenperaturan lehortzen dira. Elikagaiek han irauten dute, azkenean ehuneko lautik ehuneko zortzira bitarteko ur-edukia izatea lortu arte. Behin etxean, produktu horiek berriz hidratatu behar dira kontsumitu aurretik.
Mikroorganismoek ura behar dute garatzeko. Hori dela eta, elikagaiaren deshidratazioak murriztu egiten du eskuragarri dagoen ur kantitatea, eta, ondorioz, produktuaren bizitza erabilgarria luzatu egiten da.
Lehortutako edo deshidratatutako barazki horiek beste barazki lehor batzuekin nahastuta aurki daitezke merkatuan. Horrela lortzen dira juliotar edo belar nahasketak. Osagai guztiek denbora bera behar dute berriz hidratatzeko eta egosteko.
Barazki hartzituak hartzidura laktikoa jasan duten barazki freskoekin lortzen dira. Erraz digeritzen diren produktuak dira, zapore berriak dakartzatenak. Mota horretako deribatuen adibide bat chucruta da, gatzaren presentzian azak duen hartzidura laktikoaren emaitza.
Ozpinetan datozen barazkiak edo ozpinetakoak dira gatzunetan ondu edo hartzidura laktikoa egin ondoren ozpinarekin eta gatzarekin kontserbatzen direnak, azukre erantsirik gabeak (ozpinetako produktu azidoak), edo ozpinetan, azukreekin eta ongailuekin (ozpinetako produktu gozoak). Barazkiak dira gehien erabiltzen direnak: pepinoak, tipulak, azenarioak, piperrak, azalore sortak...
Bigarren gamako barazkiak landare-kontserbak dira, eta esterilizazio-tratamendu termikoa egin zaie kontserbatzeko. Esterilizazioan, hobe da tenperatura altuak denbora-tarte labur batez aplikatzea. Horrela, barazkiek hobeto kontserbatzen dituzte nutrizio-propietateak eta ezaugarri organoleptikoak (kolorea, usaina, zaporea, testura...). Tenperatura eta berotze-denbora esterilizatu beharreko barazki motaren eta ontziaren ezaugarrien araberakoak izango dira. Produktu horiei gehigarri baimenduak gehi dakizkieke, eta ontzi egokietan eta hermetikoki itxitako ontzietan ontziratzen dira. Kontserba begetalen artean, erdi-kontserbak eta plater prestatuak bereizten dira.
Erdi-kontserbak kontserbak baino gutxiago irauten duten produktuak dira. Izan ere, kontserbatzeko eman zaien tratamendu termikoa ez da kontserbei aplikatzen zaiena bezain agresiboa. Iraupena luzatu egin daiteke hozkailuan edukiz gero.
Kontserbako barazkiak, "naturalean" eginak, esterilizatuak eta uretan eta gatzetan kontserbatuak dira. Oso aukera egokia dira, eta ohiko elikaduraren parte izan daitezke, elikagai freskoak prestatu eta jan ezin direnean. Kontsumitzaileak ematen die azken ukitua, kontsumitu aurretik hainbat elikagai edo espezia eransten badizkiote. Kasu horretan, aukerarik osasungarriena da produktu horiek maiz konbinatzea beste barazki batzuekin (baratxuri eta tipula frijituekin, adibidez), animalia-jatorriko osagai gehiegi erabili gabe (urdaiazpiko ondua, saltxitxak, haragi xehatua, saiheskia...), dieta ez aberasteko proteina eta gantz saturatuetan. Sodioa ere kontuan hartu behar da, gatza erabiltzen baita kontserbatzaile gisa; beraz, ontzian datorren zukua alferrik galtzen ez bada, ez da zertan gatz gehiago bota, edo neurriz gainekoa izan behar du.
Hirugarren gamakoak, berriz, hotzaren bidez kontserbatu eta izoztu edo ultraizoztu egiten diren barazkiak dira. Barazki izoztuak aukera osasungarri eta erosoa dira barazkiak gure dietan sartzeko, eta elikagai horiek ezinbestekoak dira osasunari eusteko.
Gaur egungo bizimoduaren ondorioz, askotan ez dago denborarik barazkiek behar duten garbiketa zehatza egiteko eta ondoren kozinatzeko. Hori dela eta, elikagaien industriak erraz prestatzen diren eta urte osoan zehar establezimenduetan aurki daitezkeen barazki izoztuen aukera zabala eskaintzen du.
Barazkiak bildu ondoren, lantegietara eramaten dira, eta han garbitu, garbitu eta jan ezin diren zatiak kentzen dira. Prozesu horren ondoren, ur irakinetan murgiltzen dira minutu batzuez, barazkien erreakzio kimikoetan esku hartzen duten entzimak inaktibatu eta horien hondatzea bizkortzeko. Horrela, produktuaren balio-bizitza luzatzen da. Azkenik, zeroz azpiko 20 gradutik beherako tenperaturetan izozten dira barazkiak, edo zero azpiko 40 gradutan ultraizozten dira, gero -18 eta -20 ºC arteko tenperaturan gordetzeko.
Ultraizozteak elikagaia azkarrago izoztea lortzen duenez, haren egituran alterazio gutxiago gertatzen dira, sortzen diren izotzezko kristalak txikiagoak baitira. Izoztearekin bitamina eta mineral ugari kontserbatzen dira, batzuetan berdura freskoek baino gehiago, barazkiak biltzen direnetik izozten diren arte denbora gutxiago igarotzen baita bilketa horretatik etxean prestatu arte.
Laugarren gamako barazkiak kalitate handiko barazki freskoak dira, eta baldintzarik onenetan hautatu, garbitu, zuritu, moztu eta ontziratu dira. Hala, fresko kontsumitzeko produktuak daude, kontsumitzaileak erraz erabil ditzakeenak. Etxean, kontsumitzaileek egokitzat jotzen dituzten saltsa edo ongailuekin nahastu behar dira. Horrelako produktuak merkatuan egotea kontsumitzaileen eskariari erantzuteko eta industriak salmenta-aukerak handitzeko duen behar gisa sortzen da.
Kontserbazioa errazteko eta gero kutsatzea eragozteko, plastikozko geruza batean ontziratzen dira eta, nitrogenoa sartuz eta oxigenoa kenduz, gas-atmosferaren konposizioa aldatzen da. Horrela, erraz eta eroso kontsumitzeko prest dauden landareak merkaturatzen dira. Poltsa bat irekitzeko eta edukia ontzeko ahalegina, besterik ez. Abantaila da ez dela manipulatu behar etxean, produktua beti egongo da hotz, eta hala kontsumitzen da, hotz. Jada ez dago aitzakiarik dietatik elikagai freskoak kentzeko, hala nola barazki eta ortuari freskoak.
Laugarren gaman gehien erabiltzen diren produktuak honako hauek dira: mota ezberdinetako letxugak, eskarolak, azenarioak, espinakak, frutak, apioak eta porruak.
Landare-deribatu mota horietarako erabiltzen diren ontziak terrinak, erretiluak eta poltsak dira. Azken horiek dira onarpen handiena dutenak, merkeak direlako eta freskotasun itxura ematen diotelako produktuari.
Elikagai horiek hotzean kontserbatu behar dira, 0º eta 4º C arteko hozte-tenperaturan. Horrela, bere propietate natural guztiei eustea lortzen da.
Ontzia itxita badago, iraungitze-data zazpi edo hamar egun ingurukoa izaten da. Produktua kontsumitzeko irekitzen denean, kontuz ibili behar da kontsumitu gabeko hondakinekin. Ontzia irekitzean, landareek atmosfera eraldatuaren babesa galtzen dutenez, lizunak ugaltzea posible da. Horrelakorik gertatuz gero, elikagaia ez da kontsumitu behar. Oraintsuagokoak dira bosgarren gamako produktuak deiturikoak. Horien artean daude barazkiak eta kozinatutako beste produktu batzuk, iraungitze laburrekoak, kontsumitzeko prest daudenak eta hotzean saltzen direnak.
Produktu horiek sukaldatutako barazkiek soilik edo prestatutako barazkien eta beste barazki gordin batzuen nahasketak osa ditzakete.
Hermetikoki itxitako ontzi opakuetan daude, argia sar ez dadin eta mikrouhin-labean berotu ahal izateko. Kalitate handiko produktuak dira, zapore onekoak eta zuzenean kontsumitzeko prestatuak.
Kontsumitzeko, aurrez berotu egin behar da, labe normalean edo mikrouhin-labean, manipulazio handirik egin gabe.
Produktu horien bizitza komertziala txikia da, hainbat arrazoirengatik: produktua ez da antzua eta ezaugarri nutritibo eta organoleptikoei euts diezaieten nahi da, beraz, epe laburrean kontsumitu behar dira.
Elikagai hau hozte-egoeran mantentzen da eta ez du oxigenorik; beraz, bakterioak haztea saihesteko, oso garrantzitsua da hotz-katea mantentzea.
Gaur egungo bizi-erritmoa kontuan hartuta, pertsona askok erabiltzen dituzte horrelako platerak, sukaldean denbora aurrezten laguntzen baitute. Produktu horiek badute abantaila bat: ez dute denbora askorik behar kozinatzeko, eta berotzetik kontsumitzera 15 minutu baino ez dira igarotzen.
Ikus daitekeen bezala, merkatuan landare-deribatuen eskaintza oso zabala da, eta, beraz, barazkiak urte osoan zehar kontsumitzea dirudiena baino errazagoa eta erosoagoa da.
Gainera, eratorri horiek guztiek eskaintzen dituzten aurkezpen eta ezaugarri ugariak direla-eta, askotariko eskaintza erakargarriak egin daitezke, bai prestatzeko moduan, bai barazkien zapore eta presentzian.