Tomate

O tomate pertence á familia das Solanáceas, que inclúe ao redor de 75 xéneros e unhas 2.300 especies de plantas produtoras de alcaloides tóxicos. Entre elas atópanse a belladona, a mandrágora e o beleño. Son poucas as Solanáceas comestibles, pero a súa relevancia na alimentación humana é considerable.

Orixe e variedades

O tomate é o froito da tomatera, planta de orixe americana. En concreto, considérase oriúndo de Ecuador, Perú e a zona norte de Chile. A súa introdución en Europa tivo lugar desde México. Nun principio, a aceptación do tomate en Europa foi moi escasa porque se relacionaba con algunhas especies de plantas velenosas. A medida que esta idea foi desaparecendo, o consumo de tomate comezou a aumentar até facerse moi popular no século XVIII, época na que se produciu a aparición da salsa de tomate. Non foi até o século XX cando o seu cultivo se estendeu por todo o mundo.

Na actualidade, o tomate é un dos alimentos máis populares en Europa, debido en parte á súa versatilidade e a súa facilidade para combinarse ben cunha ampla variedade de alimentos e de herbas aromáticas.

En 2014, os principais países produtores foron China, India, Estados Unidos, Turquía, Exipto, Irán e Italia, quedando en oitavo lugar España, onde se poden destacar Andalucía e Estremadura.

Existen case cen variedades de tomates que se clasifican segundo o seu uso, tamaño e forma, divididas todas elas en tomates para cociñar e tomates para ensalada.

Tomates para ensalada

Dan-Ronc: variedade representativa do tomate de ensalada, moi cheo e carnoso.

Monserrat: forma lobulada e bo tamaño. É un tomate bastante buxán pero moi apreciado polo seu sabor.

Cereixa ou Cherry: pequeno tamaño, vermello e redondo.

Son froitos de pel fina, sabor doce e agradable.

Tomates para cociñar

Daniela: variedade típica de tomate maduro, de forma esférica e moi zumento.

Pera: con moita proporción de carne, moi saborosos e aromáticos. Ideais para conservas, salsas e purés.

Clasificación do tomate segundo forma

Carnoso: redondeado ou semiesférico e con estrías.

Cereixa ou Cherry: pequeno tamaño, vermello e redondo

Pera: moi aptos para elaborar conservas, salsas e purés.

Redondo: polo xeral son froitos de cor vermella, redondos e de superficie lisa, aínda que tamén os hai amarelos. Adoitan ser variedades- de sabor doce e pel grosa.

A súa mellor época

Aínda que podemos atopar os tomates durante todo o ano, os de mellor calidade, sobre todo para ensalada, son os que se colleitan nos meses de verán. O seu valor nutritivo e o seu perfume son maiores cando o tomate madura ao sol en pleno campo, é dicir, de agosto a outubro. Do mesmo xeito que os pementos e as berenjenas, con quen comparten familia botánica, os tomates soportan mellor as altas temperaturas e son máis sensibles ao frío.

Características

Forma: difire segundo a variedade (esférica, alargada, periforme...), aínda que a maioría ofrecen froitos redondeados.

Tamaño e peso: varía dos 3 centímetros que pode medir un tomate cherry até os máis de 10 centímetros dun tomate de ensalada. Estes últimos poden pesar entre 80 e 300 gramos.

Cor: de verde a vermello, segundo a especie e o grao de maduración.

Sabor: polo xeral presentan un lixeiro sabor acedo que se compensa co seu particular sabor doce.

Como elixilo e conservalo

Si prefírense froitos ben maduros, deben escollerse os de cor vermella vivo, pel lisa e que sentan brandos ao tacto. Si pola contra prefírese un tomate menos maduro, elixiranse os máis firmes e de cor rosada próximo a lume. Débense rexeitar os exemplares demasiado brandos, moi maduros ou con mazaduras e os que presenten manchas de sol (áreas verdes ou amarelas cerca do talo). A calidade do tomate depende da uniformidade das pezas e da ausencia de defectos de crecemento e manexo.

Si o tomate necesita madurar, débese conservar nun lugar fresco pero non baixo a luz directa do sol. A menos que os tomates estean maduros do todo, estes non se deben colocar no frigorífico porque a temperatura fría evita que terminen de madurar e afecto ao seu sabor. É preferible comprar algúns tomates máis verdes para ir consumíndoos a medida que vaian madurando.

Si quérense consumir, pero aínda están uns pouco verdes, un truco moi sinxelo é colocalos dentro dunha bolsa de plástico pechada. Así maduran con rapidez e no frigorífico aguantan ben entre 6 e 8 días. O zume de tomate natural ou as conservas, unha vez aberto o envase, mantense perfectamente dous días na neveira.

Tamén poden conxelarse, sempre que leve a cabo un escaldado e pelado previos. Coa conxelación, este perde parte do seu mollo, polo que unha vez descongelados é preferible cociñalos.

Propiedades nutritivas

O tomate é un alimento pouco enerxético que achega apenas 20 calorías por 100 gramos. O seu compoñente maioritario é a auga, seguido dos hidratos de carbono.

Considérase unha froita-hortaliza, xa que a súa achegue de azucres simples é superior ao doutras verduras, o que lle confire un lixeiro sabor doce.

É unha fonte interesante de fibra, minerais como o potasio, e de vitaminas, entre as que destacan a C, E, vitamina A e vitaminas do grupo B, en especial folatos. Ademais, presenta un alto contido en carotenos como o licopeno, pigmento natural que achega ao tomate a súa cor vermella característico.O tomate triturado ou cociñado e combinado con aceite, mellora a absorción do licopeno no noso organismo. O alto contido en vitaminas C e E e a presenza de carotenos no tomate converten a este nunha importante fonte de antioxidantes, sustancias con función protectora do noso organismo.

A vitamina E, do mesmo xeito que a C, ten acción antioxidante, e esta última ademais intervén na formación de colágeno, glóbulos vermellos, ósos e dentes. Tamén favorece a absorción do ferro dos alimentos e aumenta a resistencia fronte as infeccións.

A vitamina A é esencial para a visión, o bo estado da pel, o cabelo, as mucosas, os ósos e para o bo funcionamento do sistema inmunolóxico, ademais de ter propiedades antioxidantes.

Os folatos interveñen na produción de glóbulos vermellos e brancos, na síntese de material xenético e na formación de anticorpos no sistema inmunolóxico.

O potasio é un mineral necesario para a transmisión e xeración do impulso nervioso e para a actividade muscular normal, ademais de intervir no equilibrio de auga dentro e fóra da célula.